فوز

سیمای بِسْمِ اللّه

تفسیر : بِسْمِ اللّه الْرَّحْمَنِ الْرَّحِیمِ

ترجمه آیه :

به نام خداوند بخشنده ى مهربان

نکته ها:

O در میان اقوام و ملل مختلف ، رسم است که کارهاى مهم و با ارزش را به نام بزرگى از بزرگان خویش که مورد احترام و علاقه ى آنهاست ، شروع مى کنند تا آن کار میمون و مبارک گردد و به انجام رسد. البتّه آنان بر اساس ‍ اعتقادات صحیح یا فاسد خویش عمل مى کنند. گاهى به نام بت ها وطاغوت ها وگاهى با نام خدا و به دست اولیاى خدا، کار را شروع مى کنند. چنانکه در جنگ خندق ، اوّلین کلنگ را رسول خداصلّى اللّه علیه و آله بر زمین زد.(6)

( بسم اللّه الرّحمن الرّحیم ) سر آغاز کتاب الهى است . ( بسم ا للّه ) نه تنها در ابتداى قرآن ، بلکه در آغاز تمام کتاب هاى آسمانى بوده است . در سر لوحه ى کار و عمل همه ى انبیا ( بسم ا للّه ) قرار داشت . وقتى کشتى حضرت نوح در میان امواج طوفان به راه افتاد، نوح علیه السّلام به یاران خود گفت : سوار شوید که ( بسم اللّه مجریها و مرسیها)(7) یعنى حرکت و توقّف این کشتى با نام خداست . حضرت سلیمان علیه السّلام نیز وقتى ملکه سبا را به ایمان فراخواند، دعوتنامه خود را با جمله ى ( بسم اللّه الرّحمن الرّحیم ) (8) آغاز نمود.

O حضرت على علیه السّلام فرمود: (( بسم اللّه )) ، مایه برکت کارها و ترک آن موجب نافرجامى است . همچنین آن حضرت به شخصى که جمله ى (( بسم ا للّه )) را مى نوشت ، فرمود: ((جَوِّدها)) آنرا نیکو بنویس .(9)

O بر زبان آوردن ( بسم اللّه ) در شروع هر کارى سفارش شده است ؛ در خوردن و خوابیدن ونوشتن ، سوارشدن بر مرکب ومسافرت وبسیارى کارهاى دیگر. حتّى اگر حیوانى بدون نام خدا ذبح شود، مصرف گوشت آن حرام است و این رمز آن است که خوراک انسان هاى هدف دار و موحّد نیز باید جهت الهى داشته باشد.

در حدیث مى خوانیم : (( بسم اللّه )) را فراموش نکن ، حتّى در نوشتن یک بیت شعر. و روایاتى در پاداش کسى که اوّلین بار (( بسم اللّه )) را به کودک یاد بدهد، وارد شده است .(10)

سؤ ال : چرا در شروع هر کارى ( بسم اللّه ) سفارش شده است ؟

پاسخ : ( بسم اللّه ) آرم ونشانه ى مسلمانى است وباید همه کارهاى او رنگ الهى داشته باشد. همانگونه که محصولات و کالاهاى ساخت یک کارخانه ، آرم و علامت آن کارخانه را دارد؛ خواه به صورت جزیى باشد یا کلّى . مثلا یک کارخانه چینى سازى ، علامت خود را روى تمام ظروف مى زند، خواه ظرف هاى بزرگ باشد یا ظرف هاى کوچک . یا اینکه پرچم هر کشورى هم بر فراز ادارات و مدارس و پادگان هاى آن کشور است و هم بر فراز کشتى هاى آن کشور در دریاها، و هم بر روى میز ادارى کارمندان .

سؤ ال : آیا ( بسم اللّه الرّحمن الرّحیم ) آیه اى مستقل است ؟

پاسخ :به اعتقاد اهل بیت رسول اللّه علیهم السّلام که صد سال سابقه بر سایر رهبران فقهى مذاهب دارند و در راه خدا به شهادت رسیده و در قرآن نیز عصمت و پاکى آنها به صراحت بیان شده است ، آیه ( بسم اللّه الرّحمن الرّحیم ) آیه اى مستقل و جزء قرآن است . فخر رازى در تفسیر خویش ‍ شانزده دلیل آورده که (( بسم اللّه )) جزء سوره است . آلوسى نیز همین اعتقاد را دارد. در مسند احمد نیز (( بسم اللّه )) جزء سوره شمرده شده است .(11) برخى از افراد که بسم اللّه را جزء سوره ندانسته و یا در نماز آن را ترک کرده اند، مورد اعتراض واقع شده اند. در مستدرک حاکم آمده است : روزى معاویه در نماز بسم اللّه نگفت ، مردم به او اعتراض نمودند که ((اءسرقت اءم نَیستَ))، آیه را دزدیدى یا فراموش کردى ؟!(12)

امامان معصوم علیهم السّلام اصرار داشتند که در نماز، بسم اللّه را بلند بگویند. امام باقرعلیه السّلام در مورد کسانى که (( بسم اللّه )) را در نماز نمى خواندند و یا جزء سوره نمى شمردند، مى فرمود: ( سَرقوا اکرم آیة )(13)للّه بهترین آیه قرآن را به سرقت بردند. در سنن بیهقى در ضمن حدیثى آمده است : چرا بعضى (( بسم اللّه )) را جزء سوره قرار نداده اند!(14)

شهید مطهّرى قدّس سرّه در تفسیر سوره حمد، ابن عباس ، عاصم ، کسایى ، ابن عمر، ابن زبیر، عطاء، طاووس ، فخررازى وسیوطى را از جمله کسانى معرّفى مى کند که بسم اللّه را جزء سوره مى دانستند.

در تفسیر قرطبى از امام صادق علیه السّلام نقل شده است : (( بسم اللّه )) تاج سوره هاست . تنها در آغاز سوره برائت (سوره توبه ) بسم اللّه نیامده و این به فرموده حضرت على علیه السّلام به خاطر آن است که (( بسم اللّه )) کلمه امان و رحمت است ، واعلام برائت از کفّار و مشرکین ، با اظهار محبّت ورحمت سازگار نیست .(15)

سیماى بسم اللّه

1 ) بسم اللّه : نشانگر رنگ وصبغه ى الهى وبیانگر جهت گیرى توحیدى ماست .(16)

2 ) بسم اللّه : رمز توحید است وذکر نام دیگران به جاى آن رمز کفر، و قرین کردن نام خدا بانام دیگران ، نشانه ى شرک . نه در کنار نام خدا، نام دیگرى را ببریم ونه به جاى نام او.(17)

3 ) بسم اللّه : رمز بقا ودوام است . زیرا هرچه رنگ خدایى نداشته باشد، فانى است .(18)

4 ) بسم اللّه : رمز عشق به خدا وتوکّل به اوست . به کسى که رحمن و رحیم است عشق مى ورزیم و کارمان را با توکّل به او آغاز مى کنیم ، که بردن نام او سبب جلب رحمت است .

5 ) بسم اللّه : رمز خروج از تکبّر و اظهار عجز به درگاه الهى است .

6 ) بسم اللّه : گام اوّل در مسیر بندگى و عبودیّت است .

7 ) بسم اللّه : مایه ى فرار شیطان است . کسى که خدا را همراه داشت ، شیطان در او مؤ ثّر نمى افتد.

8 ) بسم اللّه : عامل قداست یافتن کارها و بیمه کردن آنهاست .

9 ) بسم اللّه : ذکر خداست ، یعنى که خدایا من تو را فراموش نکرده ام .

10 ) بسم اللّه : بیانگر انگیزه ماست ، یعنى خدایا هدفم تو هستى نه مردم ، نه طاغوت ها ونه جلوه ها و نه هوس ها.

11 امام رضاعلیه السّلام فرمود: (( بسم اللّه )) به اسم اعظم الهى ، از سیاهى چشم به سفیدى آن نزدیک تر است .(19)

پیام ها:

1 ) بسم اللّه الرّحمن الرّحیم : در آغاز سوره ، رمز آن است که مطالب سوره ، از مبداء حقّ و مظهر رحمت نازل شده است .

2 ) بسم اللّه الرّحمن الرّحیم : در آغاز کتاب ، یعنى هدایت تنها با استعانت از او محقّق مى شود.(20)

3 ) بسم ا للّه : کلامى که سخن خدا با مردم وسخن مردم با خدا، با آن شروع مى شود.

4 ) رحمت الهى همچون ذات او ابدى و همیشگى است . ( اللّه الرّحمن الرّحیم )

5 ) بیان رحمت الهى در قالب هاى گوناگون ، نشانه ى اصرار بر رحمت است . (هم قالب ((رحمن ))، هم قالب ((رحیم ))) ( الرّحمن الرّحیم )

6 ) شاید آوردن کلمه رحمن و رحیم در آغاز کتاب ، نشانه این باشد که قرآن جلوه اى از رحمت الهى است ، همانگونه که اصل آفرینش و بعثت جلوه لطف ورحمت اوست . ( الرّحمن الرّحیم )

منابع :

6-بحار، ج 20 ص 218.

7-هود، 41.

8-نمل ، 30.

9-کنزالعمّال ، ح 29558.

10-تفسیربرهان ، ج 1، ص 43.

11-مسند احمد، ج 3، ص 177 و ج 4، ص 85.

12-مستدرک ، ج 3، ص 233.

13-بحار، ج 85، ص 20.

14-سنن بیهقى ، ج 2، ص 50.

15-تفسیر مجمع البیان و فخررازى .

16-امام رضاعلیه السّلام مى فرماید: بسم اللّه یعنى نشان بندگى خدا را بر خود مى نهم . تفسیر نورالثقلین .

17-نه فقط ذات او، بلکه نام او نیز از هر شریکى منزّه است ؛ (سبّح اسم ربّک الاعلى ) حتّى شروع کردن کار به نام خدا و محمدصلّى اللّه علیه و آله ممنوع است . اثبات الهداة ، ج 7، ص 482.

18-(کلّ شى ء هالک الاّ وجهه ) قصص ، 88.

19-تفسیر راهنما.

20-شاید معناى اینکه مى گویند: تمام قرآن در سوره حمد، و تمام سوره حمد در بسم اللّه ، و تمام بسم اللّه در حرف (باء) خلاصه مى شود، این باشد که آفرینش هستى و هدایت آن ، همه با استمداد از اوست . چنانکه رسالت پیامبر اکرم صلّى اللّه علیه و آله نیز با نام او آغاز گردید. (اقراء باسم ربّک )

در باره ي بسم الله الرحمن الرحيم

7- هم خدا مقدس است، هم نام او

خوب! عرض كنم كه هم خدا مقدس است، سبحان الله! يعني خداوند منزّه و مقدس است. هم اسم خدا

نظرات شما عزیزان:

ali